İş Kanununda Fazla Mesainin Tanımı ve Hesaplama Şekli

4857 sayılı İş Kanunu’nda haftalık 45 saati aşan çalışma “Fazla Çalışma”, İş sözleşmesinde haftalık çalışma süresi 45 saatin altında belirlendiği işyerlerinde haftalık belirlenen çalışma saati ile 45 saat arasındaki çalışma ise “Fazla Sürelerle Çalışma” olarak tanımlanmıştır.

Fazla sürelerle çalışma ve fazla çalışma ile ilgili olarak, 4857 sayılı İş Kanunun 41 inci maddesinde;

……

“Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir. Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir. “

Hafta tatili ücreti ile ilgili olarak 4857 sayılı İş Kanunun 46 ıncı maddesinde;

“Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.”

Genel tatil ücreti ile ilgili olarak ise 4857 sayılı İş Kanunun 47 inci maddesinde;

“Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.”

Hükümleri mevcuttur.

Yukarıda verilen ilgili kanun maddeleri göz önünde bulundurulduğunda;

Fazla sürelerle çalışma ile ilgili olarak,haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırk beş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırk beş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş yükseltilmesiyle ödenmesi gerekmektedir.

Örnek olarak saatlik ücreti 100,00 TL olan bir çalışan, 1 saat fazla süreli çalışma yapması halinde saatlik ücretin %25 yükseltilmiş hali olan 125,00 TL fazla çalışma ücreti ödenecektir.

Fazla çalışma, haftalık çalışma süresi yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır. Fazla çalışmalarda her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesiyle ödenmesi gerekmektedir.

Örnek olarak saatlik ücreti 100,00 TL olan bir çalışan, 1 saat fazla mesai yapması halinde saatlik ücretin %50 yükseltilmiş hali olan 150,00 TL fazla mesai ücreti ödenecektir.

Hafta tatilinde yapılan çalışma ile ilgili olarak, İş Kanunun ilgili maddeleri gereğince belirlenen iş günlerinde çalışması durumunda yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilmesi gerekmektedir. Çalışmayan hafta tatili günü için çalışana o günün ücreti tam olarak ödenir. İşveren tarafından hafta tatilinde çalışma yaptırılması ve haftalık 45 saatlik çalışmanın aşılması halinde İş Kanunu‘nun 41’inci maddesi gereği yapılan çalışma fazla çalışma olarak değerlendirilecek olup bu çalışma karşılığında çalışanın saatlik ücretinin %50 yükseltilmiş haliyle ödenmesi gerekmektedir. Ayrıca personel hafta tatili günlerinde çalışma süresine bakılmaksızın (1 saat çalışmış olsa dahi) yine günlük ücretinin %150 yükseltilmiş haliyle personele ödenmesi gerekmektedir. Konuya ilişkin Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2016/6143 E. 2019/21228 Kararında,

……..

Buna göre, bilirkişi raporunda 10 dakika, 1 saat 41 dakika ve sair süreler ile çalışması tespit edilen davacı lehine bu günlük çalışma süresine bakılmaksızın çalıştığı her bir hafta tatili günü için 1,5 günlük yevmiye üzerinden hafta tatili ücreti hesaplanmalıdır…” Hükmü bulunmaktadır.

Örnek olarak haftalık 45 saati tamamlamış ve günlük ücreti 1.000,00 TL olan bir çalışanın hafta tatilinde çalışması halinde hakkettiği günlük hafta tatili ücretinin üzerine (1 saat çalışmış olsa dahi) 1.000,00 TL*1,5= 1.500,00 TL fazla mesai ücreti ödenecektir.

Genel tatil (resmi tatil, ulusal bayram vb.) çalışması ile ilgili olarak, çalışanlar ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenmesi gerekmektedir. Ayrıca personel ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma süresine bakılmaksızın (bir saat bile çalışmış olsa dahi) o günün ücreti personele tam olarak ödenmesi gerekmektedir. Konuya ilişkin Yargıtay 22. Hukuk Dairesi E.2014/23997 K.2015/34572 Kararında,

……..

“Ulusal bayram ve genel tatil çalışması bakımından da davacının tatil gününde sadece bir saat çalışması sebebiyle, bir saat çalışma karşılığı ücret hesaplanmış ise de söz konusu tatilin de kesintisiz kullandırılması gereklidir. Tatil gününde bir saat çalışılmış ise de çalışma karşılığı ücretin, bir günlük yevmiye tutarında ödenmesi gereklidir. Bu yöne aykırı kabulle sonuca gidilmesi hatalıdır.” Hükmü bulunmaktadır.

Örnek olarak aylık ücreti 30.000,00 TL olan bir çalışanın genel tatil gününde çalışması durumunda (1 saat çalışmış olsa dahi) ücretine 1 günlük ücret daha eklenmesi gerekmektedir. Bu durumda çalışanın alacağı ücret 31.000,00 TL olacaktır.