25 ve 29 Numaralı İşten Çıkış Kodlarına Konu Eylemler Nelerdir?

İşveren ile işçi arasındaki iş sözleşmesi, işveren tarafından veya işçi tarafından sonlandırılabilir. İşten çıkış işlemlerinin yapıldığı süreçte işverenler, iş akdinin ne şekilde sona erdiğini işçinin işten ayrılış tarihinden itibaren 10 gün içerisinde SGK’ya vermek zorunda olduğu işten ayrılış bildirgesinde, daha sonra ise muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde göstermek zorundadır.

İşten çıkış kodları, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, işsizlik parası, nakdi ücret desteği, fesih yasağı gibi ödemelerde de belirleyici olmaktadır. Bu kodların yanlış ve yanlış girilmesi işverenin cezai yaptırıma maruz kalmasına işçilerinin de bazı haklardan yararlanmamasına veya haksız şekilde yararlanmasına neden olacaktır.

İşten ayrılış kodunun SGK’ya hatalı bildirilmesi durumunda, hatalı işten çıkış kodunun işten ayrılış tarihinden itibaren 10 gün içinde elektronik ortamda düzeltilmesi mümkündür. Ancak, hatalı işten çıkış kodu, işten ayrılış tarihinden itibaren 10 gün geçtikten sonra değiştirilmek istenirse bunun için dilekçe ve dilekçe ekine kanıtlayıcı belgeler ile SGK’ya müracaat edilmesi gerekir.

İş sözleşmelerinin feshinde hangi isten çıkış kodunun uygulanacağı önem arz etmekte, uygulamada ise daha çok 25 ve 29 kodlarında karışıklık yaşandığı görülmektedir. Hangi kapsamda işlenen eylemlerde 25 ya da 29 kodunun kullanılacağına 4857 sayılı Kanunun 24 ve 25 inci maddelerinin ikinci fıkralarına bakılarak karar verilmesi gerekmektedir.

I- 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin 2 inci fıkrası kapsamına giren eylemler;

a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında   yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa,

b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa,

c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa,

d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.

e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,

f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları  uygulanmazsa.

İşçi bu ve benzeri durumlarda haklı nedenle derhal fesih yapabilir. Bu durumda SGK işten çıkış kodu olarak 25 kodu kullanılır. İşçi hak etmişse kıdem tazminatı ödenir ve işçi işsizlik maaşına hak kazanır fakat işçi tarafından derhal fesih olduğu için ihbar tazminatı ödenmez.

II- 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin 2 inci fıkrası kapsamına giren eylemler;

a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.

b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.

c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.

d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.(1)

e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.

f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.

g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.

h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.

i) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

İşveren bu ve benzeri durumlarda haklı nedenle derhal fesih yapabilir. Bu durumda çıkış kodu olarak 29 kodu kullanılır. İşten çıkartılan işçiye herhangi bir kıdem tazminatı veya ihbar tazminatı ödenmez. Ayrıca işçi işsizlik maaşına da hak kazanamaz.